Halverwege deze coalitieperiode is het een goed moment om de tussenbalans op te maken en vooruit te kijken. Daaruit blijkt dat we goed op weg zijn met de uitvoering van het coalitieakkoord. Ruim 80% van de investeringsmiddelen is bestemd. De eerste resultaten zijn zichtbaar, zoals we in ons jaarverslag hebben kunnen laten zien. De totale impuls van het coalitieakkoord “Overijssel Werkt!” en daarmee verbonden investeringsprogramma “Kwaliteit van Overijssel” voor werkgelegenheid wordt op ruim 20.000 arbeidsplaatsen geschat. Uit het onderzoek naar de Kracht van Oost-Nederland blijkt dat de kwaliteit van onze woon- en leefomgeving hoog is en kan concurreren met andere regio’s in Europa. De door de coalitie aangekondigde investeringsvoorstellen zijn bijna allemaal geleverd. De komende tijd kunt u voorstellen verwachten voor het impulsprogramma duurzaamheid, het koersdocument voor het natuurbeleid, de integrale netwerkvisie, circulaire economie en investeren werklocaties. In deze Perspectiefnota kijken we vooruit. Welke ontwikkelingen zien we op ons afkomen en wat vraagt dat van ons beleid?

Trots op bereikte resultaten

We zijn trots op waar we staan. In de uitvoering van het afgesproken beleid maken we meters. De opgaven die we in 2015 benoemd hebben zijn nog altijd actueel. Er is geen noodzaak voor intensivering of extensivering van investeringen. Onze inspanning gaat de komende jaren naar de uitvoering van het afgesproken beleid. Een eigentijdse aanpak en werkwijze wordt breed herkend en erkend. Het is een doorgaand proces, waar we al doende leren. Het onderzoek naar de Kracht van Oost-Nederland onderstreept het belang van sterke regionale agenda’s en programma’s. We constateren dat een aantal ontwikkelingen zich sneller en heviger voltrekt. Dat zijn: het herstel van de economie, krimp in het landelijk gebied, zichtbare effecten van klimaatverandering en de impact van digitale technologie. We zien verder een aantal complexe transities dat effect heeft op onze leefomgeving en ons landschap. Het gaat om de energietransitie, klimaatadaptatie, verduurzaming en circulaire economie en om slimme mobiliteit. We stellen voor om ons hierop voor te bereiden met verkenningen en strategieontwikkeling. U wordt hier in een vroeg stadium bij betrokken. Zo komen we tot meer inzicht en handelingsperspectief voor vervolgstappen. We verwachten op die manier ook in te spelen op onderwerpen die in het regeerakkoord van een nieuw kabinet aan de orde komen. De transities vragen immers een expliciete rol van de overheid. Dit is de kern van het aanbod dat de regionale overheden pro-actief aan de formerende partijen hebben gedaan in de vorm van de investeringsagenda “Naar een duurzaam Nederland”. Op dit moment kennen we de inhoud van het regeerakkoord nog niet. Deze perspectiefnota staat dan ook, behalve in het kader van onze eigen tussenbalans, in het licht van die onduidelijkheid. In de begroting voor 2018 gaan we in op de gevolgen voor ons beleid of financiën voor zover ze dan bekend zijn.

Een krachtige economie is voor ons een speerpunt. We zetten ons in voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat, een goede aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt en het stimuleren van innovatie en een concurrerend bedrijfsleven. We pakken de leegstand van bedrijventerreinen, kantoren, winkels en horecapanden in samenhang aan. Recentelijk hebben we bestuurlijke afspraken met de gemeenten gemaakt over bedrijventerreinen. Wij verwachten dat het halfjaarlijkse regionale afstemmingsoverleg over bedrijventerreinen ook als basis kan dienen voor de afstemming over actuele vraagstukken van kantoren en detailhandel. In 2017 komt de gebiedsontwikkeling Technology Base Twente in een versnelling. Het luchthavenbesluit is vastgesteld en op 30 maart is de (civiele) luchthaven feestelijk geopend. De opzet en ontwikkeling van het platform Space53 (drones) krijgt steeds meer vorm. Het regionaal bedrijventerrein XL heeft in april een stevige impuls gekregen met een forse aankoop van een ontwikkelaar. We zijn positief over de ontwikkelingen rond Fotonica. De ontwikkeling van een sterk cluster, waarbij Twente een belangrijke rol kan spelen, heeft momenteel nationale en regionale aandacht. Het cluster heeft de ambitie uitgesproken om in Overijssel een fabriek te realiseren die voor veel (ook laaggeschoolde) werkgelegenheid kan zorgen. In het impulsprogramma duurzaamheid dat in de loop van 2017 aan u wordt voorgelegd, spelen Waardemakersnetwerken een centrale rol. In deze netwerken werken meerdere partijen, zoals MKB-ondernemers, onderzoek- en onderwijsinstellingen samen aan innovaties. Het doel is een impuls te geven aan een sterke duurzame economie.

We werken intensief samen met inwoners en partners aan een aantrekkelijke leefomgeving in onze provincie. Uit de tussenbalans blijkt dat gezondheid in de breedste zin van het woord een thema is dat belangrijk wordt gevonden. Een aantrekkelijke leefomgeving is ook een gezonde leefomgeving. Onze omgevingsvisie is mede daarop gericht. We besteden op veel manieren aandacht aan het brede thema gezondheid, waaronder gezonde steden. De Stadsbeweging werkt als innovatieve aanpak om nieuwe ideeën, verrassende allianties en concrete acties te laten ontstaan. De provincie ondersteunt met kennis, netwerk en geld. Een evaluatie van de aanpak is begin 2018 gereed. Op basis daarvan maken we keuzes voor de tweede tranche van het progamma Stadsbeweging. In 2017 ronden wij het proces voor de ontwikkeling van toekomstig natuurbeleid af. Via groene tafels en werkateliers hebben belanghebbenden meegeschreven aan een koersdocument voor het natuurbeleid. We bouwen aan nieuwe coalities, om bijvoorbeeld verbindingen te leggen met zorg, onderwijs en sport. We willen inspelen op nieuwe ontwikkelingen in de samenleving, in wetgeving en kansen benutten voor het integreren van de natuuropgave met andere (provinciale) opgaven. Om de bereikbaarheid van Overijssel in stand te houden of te verbeteren, brengen we in kaart op welke netwerken, schakels en knooppunten we de komende jaren zouden moeten inzetten. We leggen dit vast in een integrale netwerkvisie Overijssel. De A1 is hét visitekaartje van Overijssel. Eind 2018 starten de werkzaamheden voor fase I van de verbreding, de openstelling is eind 2020. De verbreding van de N35 tussen Zwolle en Wijthmen opent eind 2018. Op het traject Wijthmen-Nijverdal nemen we maatregelen voor meer verkeersveiligheid. Voor de aanleg van het nieuwe tracé tussen Nijverdal en Wierden is een verplaatsing van een deel van het waterwingebied noodzakelijk. Vitens start in juni 2017 met de verplaatsing. Nog in 2017 maken we afspraken met het Rijk en de gemeente Raalte over financiering en samenwerking bij de voorbereiding en uitvoering van ongelijkvloers knooppunt Raalte. Voor de ontwikkelopgave N2000 werken wij met onze Samen Werkt Beter partners de plannen uit voor de verschillende gebieden. Voor een groot deel van de gebieden stellen we provinciale inpassingsplannen op. Deze bieden we in 2018 en 2019 aan u ter vaststelling aan.

We werken met onze Overijsselse mede-overheden, ondernemers, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en inwoners verder aan de kwaliteit van het openbaar bestuur in Overijssel. Het versterken van regionale samenwerking op verschillende schaalniveaus is een belangrijk thema. We zoeken naar het optimaliseren van rolinvulling, rolverdeling en samenspel. Ook de invulling van onze wettelijke taken staat in het teken van een goed bestuur in Overijssel. Zo houden we met de eindevaluatie Wet Revitalisering Generiek Toezicht en het rapport van de VNG Overijssel, de uitgangspunten van het interbestuurlijk toezicht tegen het licht. Het programma Experimenten Eigentijds Bestuur concentreert zich in 2018 op het ondersteunen van experimenten, op het uitbreiden van het aantal partijen dat experimenteert en op het verbreden van de kennis. Met de programmalijn Eigentijdse Volksvertegenwoordiging geven we bijzondere aandacht aan het informeren en ondersteunen van Raads- en Statenleden. Op het platform Jij & Overijssel brengen we ervaringen, kennis en instrumenten bij elkaar die gericht zijn op het op vernieuwende wijze tot stand brengen van dialoog tussen inwoners en openbaar bestuur. Met het platform en de democratiebus stimuleren we dat mensen gaan stemmen bij de aankomende Gemeenteraadsverkiezingen De gezamenlijke bestrijding van ondermijning (vermenging van boven- en onderwereld) van bestuur en samenleving is steeds belangrijker wordend thema voor Nederland en ook voor Overijssel. Wij dragen hier aan bij door het onderwerp te agenderen en betrokken partners te ondersteunen.

Aanvullende perspectieven

Krachtige economie

De verdere digitalisering van de samenleving en de snelle ontwikkeling van de technologie speelt een relevante rol bij de ontwikkeling van een krachtige economie. We doen als provincie al veel aan digitalisering. In onze dienstverlening zijn we vooruitstrevend en presteren we goed. In het strategisch informatiebeleid van de provincie besteden we nadrukkelijk aandacht aan het toepassen van big data. Desondanks zijn op een aantal gebieden nadere verkenningen gewenst.

Wij stellen voor om de wijze van versnelling van de digitalisering en de daaruit voortvloeiende impact op het openbaar bestuur en regionale economie te analyseren. Hierin komt aan de orde welke ontwikkelingen we voor de komende 5 jaar zien en hoe we daar goed op in kunnen spelen.

Daarnaast is arbeidsmarkt en digitalisering belangrijk. Door de digitalisering van de samenleving zullen bepaalde sectoren krimpen of verdwijnen. Daarvoor in de plaats zullen nieuwe sectoren en beroepen komen. We verkennen de impact op kwaliteit en mobiliteit van de arbeidsmarkt voor de langere termijn.

Tenslotte speelt de samenhang tussen mobiliteit en digitalisering. Op verschillende deelterreinen, zoals openbaar vervoer, logistiek, infrastructuur en verkeersveiligheid, zijn verkenningen nodig naar de impact van technologie en versnelde digitalisering. We gaan het Mobiliteitslab benutten om samen met overheden, marktpartijen en inwoners de kansen van technologie en digitalisering voor slimme mobiliteit te verkennen.

Lees hier meer.

Aantrekkelijke leefomgeving

De versnelde afname van de groei van de bevolking en de versnelde veranderingen in ons klimaat hebben grote gevolgen voor onze leefomgeving. In onze recentelijk vastgestelde omgevingsvisie houden we daar al zoveel mogelijk rekening mee. We werken aan maatregelen op het gebied van energie, klimaatadaptatie, verduurzaming van de landbouw en circulaire economie.

Het klimaatakkoord van Parijs vraagt om extra inspanningen om doelen voor 2050 te halen. Voor de korte termijn heeft Overijssel met het programma Nieuwe Energie Overijssel (NEO) een stevig programma. Voor de langere termijn gaat het om een forse volgende stap van 20% (in 2023) naar 100% duurzaam voorzien in de eigen energiebehoefte (in 2050). Het aanbod van de decentrale overheden ‘Naar een duurzaam Nederland’ voor de nieuwe regering onderstreept de ambities van de decentrale overheden. Dit maakt een versterking van de strategische invulling gericht op de langere termijn noodzakelijk. Die richt zich enerzijds op het uitwerken van scenario’s voor een energieneutraal Overijssel in 2050 en anderzijds op regionale energiestrategieën voor 2035 voor Twente en West-Overijssel.

De toegenomen impact van wateroverlast, droogte en hitte vraagt om een versnelde aanpak van de klimaatadaptatie. Met zorg voor samenhang, maar rekening houdend met de verschillen tussen stedelijk en landelijk gebied. In een Regionaal Adaptatie Plan brengen we de lijnen van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie, City Deal klimaatadaptatie en onze ervaringen uit de Living Labs IJssel-Vechtdelta en de hoge delta van de Twentse stedenband bij elkaar. In 2018 concretiseren we het Regionaal Adaptatie Plan naar een regionale adaptatiestrategie.

De ontwikkeling van krimp in combinatie met de maatschappelijke vraag om verduurzaming vraagt om nadere analyse van de verduurzaming van het landelijk gebied. We richten ons op een goede balans tussen economie en ecologie en daar binnen tussen natuur en landbouw.  Voor de lange termijn ontwikkelen we strategieën die de landbouw toekomstbestendig maken en die bijdraagt aan een gewaardeerde landschap- en natuurkwaliteit en aan een natuur die ruimte biedt aan economische ontwikkeling (natuurvisie). Daarin nemen we het gegeven mee dat de komende 15 jaar veel agrarische gebouwen/bedrijven vrijkomen.

Lees hier meer.

Goed bestuur

Maatschappelijke opgaven en vraagstukken zijn leidend voor ons handelen. In het coalitieakkoord staat dat wij daarbij een interactieve en participerende bestuursstijl voorstaan. De eigentijdse aanpak van de provincie voor goed bestuur wordt herkend en erkend door onze omgeving. Het is een doorgaand proces waar we op twee aspecten een behoefte aan nadere ontwikkeling en verdieping zien. We zien een doorontwikkeling voor een eigentijdse manier van verantwoording en we zien een extra inzet op regionale samenwerking en agendavorming.

Vraagstukken ontwikkelen zich door de tijd heen en kenmerken zich steeds meer door hun samengestelde karakter. Ze vragen om flexibiliteit, om snelle aanpassing van de aanpak en meestal om een oplossing op maat. Het is onze ambitie een effectieve gezamenlijke benadering van vraagstukken te ontwikkelen, die de democratische betrokkenheid van inwoners vergroot, het investeringsklimaat en de kwaliteit van het openbaar bestuur in de provincie verbetert en beter zicht geeft op de resultaten. We bezien of het bestaande instrumentarium hiervoor ruimte biedt en onderzoeken mogelijkheden voor oplossingen op maat. Voor zover er meer ruimte nodig is ontwikkelen we additioneel instrumentarium.

Onze opgaven doen zich op verschillende schaalniveaus voor. Er is een toenemende belangstelling voor het regionale schaalniveau. In het proeftuintraject ‘Maak Verschil’, zijn nieuwe inzichten over regionale samenwerking ontstaan. Binnen dit traject spelen we een actieve rol in de proeftuin Zwolle. Onze inzet op samenwerking voor deze collegeperiode, aangevuld met de nieuwe inzichten en bevindingen uit deze proeftuin zijn voor ons aanleiding een zwaarder accent op de regionale samenwerking te leggen. Door het opstellen en actualiseren van regioagenda’s met de resultaten van het onderzoek Kracht van Oost Nederland en het uitbouwen van die agenda tot een investeringsprogramma. We doen dit voor de regio’s Cleantech, Twente en Zwolle, met oog voor ieders eigenheid en de regiospecifieke opgaven.

Lees hier meer.

Autonome, overige en financiële ontwikkelingen

De autonome ontwikkelingen waarmee we rekening moeten houden en die bepaald worden door externe niet te beïnvloeden factoren zijn de toegenomen kosten van de gladheidsbestrijding (€750.000) en de aanvullende kosten voor de verplichte vorming van de omgevingsdiensten (€450.000).

In de perspectiefnota melden we een aantal overige mutaties. Dit zijn de kosten die volgen uit de aanvullende perspectieven uit de tussenbalans (€475.000), het structureel verankeren van ‘Overijssel doet mee’ (€310.000) en de versterking van de organisatie van de kerntaak energie door programmamiddelen toe te voegen aan het personeelsgebonden budget (€500.000). Door de inrichting van de huidige organisatie is de formatiekrimp gerealiseerd. De noodzaak van een formatieplafond is vervallen. Om meer in te spelen op de veranderende opgaven en maatschappelijke ontwikkelingen laten we de sturing op het formatieplafond los en gaan over op alleen de sturing van het personeelsgebonden budget.

De financiële ontwikkelingen, die van invloed zijn op ons beleid in 2018 zijn:
Flexibilisering van de begroting: In de perspectiefnota is de uitwerking opgenomen van de opdracht uit het Coalitieakkoord om meer inzicht te krijgen in de keuzemomenten om middelen anders in te zetten.

Structureel renderend kapitaal: Voor het genereren van structurele inkomsten voor de lange termijn wordt voorgesteld maximaal € 40 miljoen beschikbaar te stellen. Deze middelen worden in eerste instantie ingezet om aandelen Vitens van gemeenten in Overijssel over te nemen en als gemeenten onder financieel toezicht staan ook gelijktijdig aandelen Enexis. Wij verwachten gemiddeld een minimaal rendement van 1,5% te behalen. Daarbij aangetekend dat dividendopbrengsten altijd onzeker blijven.

Betekenisvollere P&C cyclus: We gaan met u aan de slag om de documenten van de planning- en controlcyclus betekenisvoller te maken door maximaal te sturen op het overbrengen van de essentie, het verminderen van bureaucratie en omvangrijkheid, en het bevorderen van het gesprek. We starten met u het gesprek over zowel het proces om te komen tot die betekenisvollere P&C Cyclus als over de inhoud daarvan.

Liquiditeitsprognose/Energiefonds Overijssel: In het coalitieakkoord is opgenomen dat wij voor het Energiefonds de mogelijkheid onderzoeken voor het aantrekken van externe cofinanciering (extra liquiditeiten). We hebben de komende jaren voldoende overtollige liquide middelen om in het tijdelijke financieringstekort van het Energiefonds te voorzien. Daarom nemen we in de uitwerking ook de optie mee om eventuele liquiditeitstekorten tijdelijk met eigen overtollige liquiditeiten op te vangen.

Vennootschapsbelasting: Per 1 januari 2016 is de Wet op de Vennootschapsbelasting van toepassing op overheidsondernemingen. Uit een eerste inventarisatie blijkt dat de wet geen noemenswaardige gevolgen voor ons heeft.

Risicomanagement en het weerstandsvermogen: We actualiseren het risicomanagementbeleid en leggen dat eind 2017 aan u voor.

Wet Houdbare Overheidsfinanciën: We presenteren een sluitende begroting op basis van het baten-lastenstelsel. Wij verwachten dat wij de komende jaren door de investeringen vanuit de Reserves een negatief effect krijgen op ons EMU saldo. Onze lobby is erop gericht om de norm aan te passen. Wij zullen in lijn met eerdere besluitvorming geen actie ondernemen op de mogelijke consequenties van de Wet HOF.

Lees hier meer over de verschillende ontwikkelingen en mutaties.

Budgettair Perspectief

Ten opzichte van de Begroting 2017 laat het budgettair perspectief een positief verloop zien. De ruimte in de Algemene Reserve is toegenomen en de begroting is structureel in evenwicht. Belangrijke ontwikkelingen en onzekerheden in het budgettair perspectief zijn:

• Door de afbouw van de obligatieportefeuilles gaan de komende jaren de structurele renteopbrengsten fors dalen. De vrijval van de obligatieportefeuilles (liquiditeiten) worden ingezet voor de realisatie van het investeringsprogramma ‘Kwaliteit van Overijssel’ (betalen van opdrachten en subsidies) en de fondsen (uitlenen geld). Het ruime structurele overschot  in het budgettair perspectief zal hierdoor afnemen.
• Het is nog onzeker welk effect de kabinetsformatie heeft op onze (structurele) begroting.

Door ontwikkelingen en onzekerheden die op ons afkomen is de structurele ruimte in het budgettair perspectief beperkt. Als rekening wordt gehouden met alle voorstellen, dan is de totale vrije ruimte in het budgettair perspectief als volgt: Algemene reserve: € 65,8 miljoen, in de jaarschijf 2019: € 7,7 miljoen, in de jaarschijf 2020: € 56 miljoen (€ 16 miljoen + € 40 miljoen) en in de jaarschijf 2021: € 14,3 miljoen.

Budgettair perspectief	AR		2017	2018	2019	2020	2021
Saldi conform Kerntakenbegroting 2017	19.939		-	21.643	15.949	23.500	23.500
Actualisering begroting	65.505		-35.758	-5.532	-8.259	-7.489	-9.175
Niet-beïnvloedbare mutaties	65.505		-27.425	-726	-4.061	-3.230	-4.986
Beïnvloedbare mutaties	-		-8.333	-4.806	-4.198	-4.259	-4.189
Beschikbare budgettaire ruimte	85.444		-35.758	16.111	7.690	16.011	14.325
Mutatie vrije ruimte Algemene Reserve	-19.647		35.758	-16.111	-	-	-
Nieuw budgettair perspectief	65.797		-	-	7.690	16.011	14.325
Beschikbaar voor de volgende coalitie in de
Algemene reserve (Bestuursperiode 2019-2023)						40.000

U vindt hier interactieve tabellen van het budgettair perspectief.